Τεχνική-Επαγγελματική Εκπαίδευση στην Ελλάδα...η πολύπαθη

Η... πολύπαθη τεχνική- επαγγελματική εκπαίδευση στην Ελλάδα

Η συγκεκριμένη εργασία επιδιώκει να εξετάσει το θεσμό της τεχνικής-επαγγελματικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Θα επιχειρήσω μια ιστορική ανασκόπηση του θεσμού από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας, προκειμένου να γίνει φανερή η αλλαγή που επιχειρήθηκε στο θεσμό και αναφορά στη νομοθεσία που διέπει την τεχνική εκπαίδευση. Ιδιαίτερη  έμφαση θα δοθεί στους στόχους που εξυπηρετεί καθώς και στις βασικές πτυχές της. Επιπλέον θα επιχειρήσω να αναλύσω επιστημονικά τη βάση αυτής της πολιτικής μέσα από την λογική της νομοθεσίας. 

Λέξεις – κλειδιά

Τεχνική-επαγγελματική εκπαίδευση, επίλυση λαθών(Kotter), σύνδεση εργασίας και σχολείου, περιθώριο

Ιστορική ανασκόπηση-ορόσημα

Στην εποχή της αρχαιότητας, η έννοια της εκπαίδευσης αφορούσε στην αγωγή του πνεύματος, στη διάπλαση του χαρακτήρα και του σώματος. Η εκμάθηση της τέχνης και του εμπορίου και γενικά οποιαδήποτε δραστηριότητα  είχε σχέση με την παροχή εκπαίδευσης  και ταυτόχρονα σχέση οικονομική, θεωρούνταν χυδαία, θυμηθείτε στον διάλογο του Πλάτωνα τον «Πρωταγόρα» όπου ο Σωκράτης, κατηγορεί το σοφιστή για εμπορευματοποίηση της γνώσης και προειδοποιεί τον Ιπποκράτη και τους νέους για το πού εμπιστεύονται το σώμα τους και το πνεύμα τους. Η εκμάθηση μιας τέχνης θεωρούνταν  «βάρβαρη» ενασχόληση που δε δικαιούται το όνομα της εκπαίδευσης, και γι’ αυτό είχε κληρονομικό κυρίως χαρακτήρα. Ως εκ τούτου δε διδάσκονταν, αλλά τα παιδιά μαθήτευαν δίπλα στους γονείς τους.

Το 1828 την εποχή του Καποδίστρια και με την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους ιδρύεται το πρώτο διδασκαλείο στην Αίγινα και η ανάγκη για εκμάθηση τεχνικών δεξιοτήτων προβάλλει επιτακτική. Τότε γίνεται και η πρώτη συστηματική και οργανωμένη προσπάθεια για ομαδική εκπαίδευση ατόμων στα επαγγέλματα, γεννιέται δηλαδή η επαγγελματική εκπαίδευση.

Το 1829 ιδρύεται το Γεωργικό σχολείο στην Αργολίδα και το 1836 ιδρύεται το Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο. Αρχικά λειτούργησε σαν τεχνικό σχολείο κατώτατης εκπαίδευσης και στη συνέχεια σα σχολή Ανώτατης εκπαίδευσης αρχιτεκτόνων, μηχανικών και καλών τεχνών.

Το 1882 ιδρύονται ναυτικές σχολές και το 1894 ιδιωτικές βιοτεχνικές σχολές του Ρουσόπουλου και του Προμηθέα.

Ακολουθεί  το 1901 η ίδρυση στη Λάρισα της γεωργικής σχολής και το 1903 η μέση εμπορική σχολή Αθηνών.

Το 1925 η Σιβιτανίδειος σχολή Τεχνών και Επαγγελμάτων και την προηγούμενη χρονιά η Δημόσια σχολή Ναυτικών Επαγγελμάτων.

Το 1948 ιδρύεται η σχολή Νοσοκόμων.

Το 1959 ιδρύεται το Ζάννειο Τεχνικό Γυμνάσιο και η ΣΕΛΕΤΕ (σχολή εκπαιδευτικών λειτουργών Επαγγελματικής και Τεχνικής εκπαίδευσης) και  η οποία μετονομάστηκε σε ΑΣΠΑΙΤΕ. 

Το 1970 ιδρύονται τα ΚΑΤΕΕ τα σημερινά ΑΤΕΙ.

Μετά τη μεταπολίτευση η ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη και οι εξελίξεις οδηγούν σε αναδιοργάνωση της τεχνικής-επαγγελματικής εκπαίδευσης και την ψήφιση το 1977 τουν.576/77, «Περί οργανώσεως και διοικήσεως της Μέσης και Ανωτέρας Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαιδεύσεως» που προέβλεπε την ίδρυση  σε ΤΕΣ (Τεχνικές Επαγγελματικές Σχολές) και αντίστοιχα τα ΤΕΛ (Τεχνικά Επαγγελματικά Λύκεια). 

Οι ΤΕΣ και τα ΤΕΛ ανήκουν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση,ν.1566/1985

Οι ΤΕΣ και τα ΤΕΛ καταργήθηκαν το 1998 και με το νόμο 2640/98 λειτουργούν τα ΤΕΕ.

Οι ΤΕΕ καταργήθηκαν το 2006 και στη θέση τους ιδρύονται τα ΕΠΑΛ (Επαγγελματικά Λύκεια) και οι ΕΠΑΣ (Επαγγελματικές Σχολές), νόμος 3475/2006.

Το 2013 σύμφωνα με το νόμο 4186/13,οι ΕΠΑΣ καταργήθηκαν και μαθητές και εκπαιδευτικοί μεταφέρονται στα ΕΠ.ΑΛ.

Μέρος Α

Σκοπός της τεχνικής-επαγγελματικής εκπαίδευσης,ν.2640/98 ΦΕΚ Α206/1998

Η δευτεροβάθμια τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση αποβλέπει σύμφωνα και με τις επιδιώξεις του άρθρου 1 του νόμου 2009/1992, στο συνδυασμό της γενικής παιδείας με την εξειδικευμένη τεχνική και επαγγελματική γνώση, με σκοπό την επαγγελματική ένταξη στην αγορά εργασίας.

Η τεχνική – επαγγελματική εκπαίδευση παρέχονταν στα Τ.Ε.Ε τα οποία ανήκαν στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση και οι σπουδές διαρκούσαν έως και 3 έτη. Λειτουργεί ο Α΄ κύκλος σπουδών, ο οποίος διαρκεί 2 έτη και στους μαθητές χορηγείται πτυχίο επιπέδου 2. Ο μαθητής είχε τις εξής επιλογές:

Α. να λάβει άδεια άσκησης επαγγέλματος

Β. να συνεχίσει στον κύκλο Β των ΤΕΕ,

Γ. να γραφτεί στο Β΄τάξη του Ενιαίου Λυκείου αντίστοιχης ειδικότητας

Οι μαθητές που αποπεράτωναν το Β΄κύκλο σπουδών είχαν τις εξής επιλογές:

Α. να συμμετάσχουν στις πανελλαδικές εξετάσεις

Β. να γραφτούν σε ΙΕΚ

Γ. να λάβουν άδεια άσκησης επαγγέλματος

Δ. κατόπιν εξετάσεων να τους δοθεί πτυχίο επιπέδου 3

Τα αναλυτικά προγράμματα των Τ.Ε.Ε περιλάμβαναν τόσο μαθήματα γενικής παιδείας όσο και ειδικοτήτων. Τα μαθήματα ειδικοτήτων χωρίζονταν σε θεωρητικά και εργαστηριακά μαθήματα και γίνονταν στο χώρο του σχολείου και αντίστοιχα τα εργαστήρια σε ανεξάρτητες σχολικές μονάδες με ανάλογες υποδομές τα Σ.Ε.Κ. (Σχολές Επαγγελματικής Κατάρτισης). Οι μαθητές δεν μπορούσαν να υπερβούν τους 30.

Την εκπαίδευση αναλάμβαναν στην πλειονότητά τους, εκπαιδευτικοί απόφοιτοι ΤΕΙ και ΤΕΛ (τεχνικών λυκείων) οι οποίοι είχαν παρακολουθήσει τη ΣΕΛΕΤΕ για 9 μήνες ή απόφοιτοι ΑΕΙ με παιδαγωγική επάρκεια, οι οποίοι ήταν σε ποσοστό πολύ λιγότεροι.

Σκοπός της φοίτησης των μαθητών στα Τ.Ε.Ε.(ΦΕΚ Α206/98) είναι μέσω της τεχνικής κατάρτισης και γενικής παιδείας, η διαμόρφωση επαγγελματικής συνείδησης και η απόκτηση τεχνικών δεξιοτήτων ώστε να μπορούν να ασκήσουν αυτόνομο τεχνικό επάγγελμα. Θεωρούνταν δηλαδή επαρκείς οι μαθητές αφού έπαιρναν το πτυχίο 2ετούς φοίτησης, Α επιπέδου, στα 17 τους έτη να ασκήσουν επάγγελμα (π.χ. ηλεκτρολόγος, βρεφονηπιοκόμος, ψυκτικός κ.λ.π.). Θα ήθελα εδώ να καταθέσω την προσωπική εμπειρία μου στα ΤΕΕ. Αμφισβητήθηκε έντονα σε συλλόγους από πολλές πλευρές –και την υποφαινόμενη-η επάρκεια των μαθητών σε τεχνικές γνώσεις ώστε με το πτυχίο Α (το οποίο προσυπογράφαμε οι εκπαιδευτικοί ειδικοτήτων) να μπορούν έστω και ως βοηθοί να ασκούν επάγγελμα. Οι μαθητές δεν είχαν το χρόνο αλλά και την ωριμότητα, κατά τη γνώμη μου να αφομοιώσουν τις πληροφορίες και γνώσεις και αυτό συνιστούσε μια ακόμα και επικινδυνότητα για την κοινωνία.

Νόμος 3475/06 - ΦΕΚ146/2006

Άρθρο 1 Σκοπός

Η δευτεροβάθμια επαγγελματική εκπαίδευση αποβλέπει στο συνδυασμό της γενικής παιδείας (ν.1566/1985) με την

τεχνική επαγγελματική γνώση, με ειδικότερο σκοπό:

α) την ανάπτυξη των ικανοτήτων, της πρωτοβουλίας, της δημιουργικότητας και της κριτικής σκέψης των μαθητών,

β) τη μετάδοση των απαιτούμενων τεχνικών και επαγγελματικών γνώσεων και την ανάπτυξη των συναφών δεξιοτήτων τους,

γ) την παροχή στους μαθητές των απαραίτητων γνώσεων και εφοδίων για τη συνέχιση των σπουδών τους στην επόμενη εκπαιδευτική βαθμίδα.

Η τεχνική εκπαίδευση παρέχεται στα ΕΠ.ΑΛ και στις ΕΠ.ΑΣ ανήκουν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και παρέχονται μαθήματα γενικής παιδείας και τομέων.

Διαφορές ΤΕΕ-ΕΠΑΛ

Η φοίτηση είναι τριετής. Στην Α και στη Β τάξη οι μαθητές παρακολουθούν μαθήματα κοινά και του κύκλου που επιλέγουν υποχρεωτικά. Στη Β τάξη χωρίζονται τα τμήματα σε τομείς. Στη Γ τάξη χωρίζονται σε ειδικότητες και είναι υποχρεωμένοι οι μαθητές να παρακολουθούν μαθήματα ειδικότητας και τα γενικής παιδείας που ορίζονται κατά ειδικότητα. Οι μαθητές μειώνονται και δεν επιτρέπεται να υπερβαίνουν τους 25. Στους μαθητές χορηγούνται δωρεάν τα διδακτικά βιβλία και τα λοιπά διδακτικά μέσα. Επίσης μπορεί να χορηγούνται κρατικές υποτροφίες. Το Δημόσιο καλύπτει τις δαπάνες της ιατροφαρμακευτικής και νοσοκομειακής περίθαλψης των μαθητών που έπαθαν ατύχημα κατά την άσκηση στα εργαστήρια των ΕΠΑ.Λ., κατά το μέρος που οι δαπάνες αυτές δεν καλύπτονται από άμεση ή έμμεση ασφάλιση. (άρθρο 4,ΦΕΚ 146/2006).Με την αποφοίτηση λαμβάνουν Επαγγελματικό Πτυχίο Ειδικότητας επιπέδου 4(αντίστοιχο των ευρωπαϊκών).

Τα μαθήματα διδάσκονται από εκπαιδευτικούς γενικής παιδείας και ειδικοτήτων. Τα εργαστηριακά μαθήματα αποκλειστικά από εκπαιδευτικούς αντίστοιχων τεχνικών ειδικοτήτων με ανάθεση οι οποίοι είναι κυρίως απόφοιτοι ΤΕΙ με παιδαγωγική επάρκεια (ΣΕΛΕΤΕ) και λιγότεροι πανεπιστημιακής μόρφωσης. 

Μέρος Β

Η σύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας συνιστά αναγκαία πραγματικότητα. Οι επιταγές της ευρωπαϊκής ένωσης, η σύνδεση της εκπαιδευτικής και οικονομικής πολιτικής, δηλαδή του σχολείου με την οικονομία ως παράγοντα ανάπτυξης, προβάλλει τον ανταγωνιστικό και δυναμικό χαρακτήρα της μορφής που προσδοκά να παρέχεται η εκπαίδευση στο σχολείο. Η πραγματικότητα όμως στην τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση όπως διαμορφώνεται τα τελευταία χρόνια καταδεικνύει τις αστοχίες και τις παραλείψεις στην σύλληψη και εισαγωγή  μιας αποτελεσματικής εκπαιδευτικής πολιτικής με τα αναμενόμενα αποτελέσματα. 

Σύμφωνα με τον John Kotter τα λάθη που οδηγούν σε αποτυχία όταν επιχειρούμε την αλλαγή είναι :

1.Χαλαρότητα – ασφάλεια. 

Κάθε αλλαγή, κάθε μετάβαση από μια κατάσταση σε μια άλλη δηλαδή, προϋποθέτει έναν προγραμματισμό  ο οποίος περιορίζει την αβεβαιότητα και οδηγεί σε συντονισμένη προσπάθεια (Xυτήρης,2013).Η συνειδητοποίηση την ανάγκης για την εισαγωγή μιας νέας ιδέας χρειάζεται προετοιμασία και η πολιτεία οφείλει. να προετοιμάζει τόσο το εξωτερικό περιβάλλον (γονείς, κοινωνία) όσο και το εσωτερικό (εκπαιδευτικούς, υποδομές) για να δεχτούν την αλλαγή. Πρακτικοί τρόποι που θα πρότεινα:

Πρόταση 1  

Φράσεις όπως «Δικαίωμα στο μέλλον» ή «Εργασία στους νέους» ή «Επιχειρώ ένα νέο σχολείο» ή « Όχι στην μετανάστευση των νέων. Δημιουργία ευκαιριών στη χώρα μας»

Αρχικά και μέσω των ΜΜΕ με συζητήσεις ανοικτές στο κοινό και στο διάλογο από έγκριτους δημοσιογράφους και εκπροσώπους της εκπαιδευτικής κοινότητας, παρουσιάζονται όλες οι πλευρές. Προβάλλονται απευθείας και γνωστοποιείται η πρόθεση της πολιτείας για αλλαγές στην τεχνική εκπαίδευση. Γίνεται αναλυτική ενημέρωση  από την πολιτική ηγεσία και παρουσίαση της επιτακτικής ανάγκης για εισαγωγή νέων μέτρων στην τεχνική εκπαίδευση ώστε να εναρμονιστεί η ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα με την Ε.Ε και να γίνει ανταγωνιστική απέναντι σε ξένες προκλήσεις. Η οικονομική ανάπτυξη, η προσανατολισμένη στον πρωτογενή τομέα στις μέρες της οικονομικής κρίσης, προβάλλει σαν επιτακτική ανάγκη, για να λειτουργήσουν οι αγορές και να βρουν δουλειά οι άνεργοι νέοι. Η συμμετοχή του κοινωνίας στις αποφάσεις μέσω ψηφίσματος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης(facebook) ώστε να γίνει σφυγμομέτρηση του κοινού αισθήματος, θα μπορούσε να συντελέσει θετικά.

Πρόταση 2. 

Παρουσίαση της επιτακτικής ανάγκης στον εκπαιδευτικό κόσμο. 

Φράσεις όπως «Σχολείο που αντανακλά στην πραγματική ζωή» ή «Εξωστρέφεια- σύνδεση με τον κόσμο των αγορών» «Αύξηση του μαθητικού δυναμικού στα Επαγγελματικά Λύκεια» ή «Εργασία για όλους τους εκπαιδευτικούς των ΕΠ.ΑΛ»

Ενημέρωση μέσω των επιστημονικών αλλά και συνδικαλιστικών φορέων. Ανάγκη για ελκυστικό σχολείο με ρεαλιστικούς προσανατολισμούς στραμμένο στην οικονομία. Η αλλαγή της εκπαιδευτικής πολιτικής παρουσιάζεται ως φυσική εξέλιξη την αναμέναμε. Η συρρίκνωση των σχολείων της ΤΕΕ, ο υποβιβασμός τους σε διοχετευτήριο «κακών μαθητών». Τονίζεται η αποτυχία της προηγούμενης πολιτικής των ΤΕΕ, όπου στα τμήματα στοιβάζονταν 30 μαθητές, η απόκτηση πτυχίου που δεν ανταποκρίθηκε στις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας και οδήγησαν τους αποφοίτους διετούς φοίτησης στην ημιμάθεια και στην επιστροφή τους μετά από χρόνια στο σχολείο για την απόκτηση του απολυτηρίου Λυκείου, στη μετάβαση σε πραγματιστικά σχολεία εναρμονισμένα στις ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις και το νέο εργασιακό τοπίο. Ακόμα δίνεται έμφαση στην εργασιακή ασφάλεια των εκπαιδευτικών με την αυξητική τάση των ΤΕΕ στη χώρα.

Αποτυχία δημιουργίας συνασπισμού στήριξης.

Η απομείωση της αντίδρασης στην αλλαγή, μπορεί να επιτευχθεί αν ξεκινήσει από τους κόλπους της και από όσους εμπλέκονται στην νέα πραγματικότητα. Μία από τις κύριες αντιρρήσεις προέρχεται από το γεγονός, ότι αυτοί που μας επιβάλλουν τα νέα μέτρα δεν ανήκουν στην εκπαιδευτική κοινότητα, έρχονται σαν κομήτες, είναι «άσχετοι» Στην αρχή της σχολικής χρονιάς δίνεται χρόνος ικανός στους εκπαιδευτικούς και γενικά στο εκπαιδευτικό συγκείμενο για προσαρμογή στην νέα σχολική πραγματικότητα. Μέσω συναντήσεων και συμμετοχής σε  ημερίδες και προγράμματα, αναλύεται η ανάγκη για αλλαγή και παρέχεται ουσιαστική πληροφόρηση, γνωστοποιείται η νέα θέση και στρατηγική που θα ακολουθηθεί από την πολιτεία και το αρμόδιο υπουργείο ενώ βεβαιώνονται οι αγαθές προθέσεις της πολιτείας που δε θα θίξουν την εργασία τους αντίθετα θα τη στηρίξουν.Προτείνω:

• τη συμμετοχή στο σχεδιασμό των νέων αναλυτικών προγραμμάτων και της πολιτικής που επιχειρείται αντιπροσωπευτικών ομάδων εκπαιδευτικών. Μέσα από τη συμμετοχή στο σχεδιασμό και τον προγραμματισμό της ύλης εξασφαλίζεται η ευρεία αποδοχή και συναίνεση από τους συναδέλφους που έχουν κοινές ανησυχίες αλλά και τα προσδοκώμενα οφέλη της αλλαγής- καινοτομίας που εισάγεται.
• Ο φορέας της αλλαγής είναι αυτός που προτείνει την νέα ιδέα. Συνήθως οι νέες ιδέες δεν αποτελούν προϊόν παρθενογένεσης. Θα πρότεινα σε περίπτωση που έχει εφαρμοστεί και σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα, να κληθεί ο εμπνευστής της που θα τυγχάνει ευρείας αποδοχής, να επηρεάσει την κοινή γνώμη και να υποστηρίξει την εισαγωγή της νέας πολιτικής και των νέων μέτρων. Η εκπαιδευτική πολιτική μιας χώρας όπως εφαρμόζεται φυσικά, δεν μπορεί να υιοθετηθεί τυφλά από μία άλλη. Η προσαρμογή της υπάρχουσας, στα δεδομένα της χώρας που εισάγει την νέα πολιτική είναι απαραίτητη. Φρασεολογία κατάλληλη: συμβαδίζω με την εξέλιξη και ακολουθώ τις νέες επιταγές της οικονομίας, διαμορφώνω τεχνολογικά προηγμένους μαθητές, συμμετοχή της Ελλάδας στην παραγωγή και τις ξένες αγορές, δυναμικό άνοιγμα και έξοδος από την κρίση μέσω τεχνογνωσίας.
• Υποτίμηση δύναμης οράματος. Ο ηγέτης, το πολιτικό πρόσωπο, ο υπουργός, ο νομοθέτης, το στέλεχος, αυτός που προωθεί εν τέλει την αλλαγή, θα πρέπει να διακρίνεται από ένα ισχυρό όραμα. Να έχει την ικανότητα να εμπνέει στους συνεργάτες του, τη νέα ιδέα και να τους μετασχηματίζει σε ηγέτες με δυναμική παρουσία. Προτείνω:
• τη συμμετοχή όλων των μαθητών κυρίως των πιο αδύναμων στην εκπαιδευτική διαδικασία διαβεβαιώνοντάς τους ότι: θα υπάρξουν νέα αναλυτικά προγράμματα όπου θα συνδέεται η θεωρία με την πράξη (περισσότερα εργαστήρια) και επισκέψεις σε χώρους εργασίας όπου θα μπορούν να συμμετέχουν μαθητές ως «εργαζόμενοι» .Να ανακαλύπτουν οι ίδιοι τη φύση της εργασίας, τις δυσκολίες ,τις απαιτήσεις αλλά και την ανάγκη για τεχνογνωσία που θα πρέπει να διαθέτουν. Νέα ενημερωμένα σχολικά εγχειρίδια και εκπαιδευτικό λογισμικό σχετικό με το αντικείμενο επιλογής τους, που θα διατίθεται δωρεάν. Απαλλαγή από τον υπερβολικό όγκο εξεταστέας ύλης που προσδίδει άγχος και φορτώνει το μαθητή με υπερωριακή εργασία (καθημερινά φροντιστήρια). Εξετάσεις μέσω σε project, μέσω σχεδίων εργασίας και συμμετοχή σε ομάδες εργασίας όλων των μαθητών.

ü Οργάνωση  των τεχνολογικών υποδομών και παροχή όλων των απαιτούμενων μέσων ώστε να γίνει η προσαρμογή και η μετάβαση με ομαλό τρόπο ιδίως σε μαθητές που παρουσιάζουν χαμηλή επίδοση και προέρχονται από φτωχά οικονομικά στρώματα. Δίνεται ικανός χρόνος για την επιτυχή μετάβαση και αποδοχή από τους εμπλεκόμενους. Επιμορφώσεις, σεμινάρια και ενημερώσεις εντός σχολικού ωραρίου σε οργανωμένες ομάδες. Παρουσιάζονται τα επιτυχή αποτελέσματα των εφαρμογών σε σχολεία όπου έχει ήδη εφαρμοστεί πιλοτικά η καινοτόμα ιδέα και προχωράμε βήμα-βήμα.

4.Ελλιπής επικοινωνία οράματος 

ü Δημιουργία φορέα για την τεχνική-επαγγελματική εκπαίδευση μελετών και αναλύσεων. Ο ηγέτης  λαμβάνει υπόψη του τους υλοποιητές της αλλαγής, συνεργάζεται και οργανώνει τη στρατηγική του, τους κάνει ξεκάθαρο τι θέλει να πετύχει. Μετατρέπουν αυτοί τις αλλαγές σε προγράμματα κα σχέδια δράσης, τους μετασχηματίζει δίνοντάς τους αρμοδιότητες και εξουσίες ώστε  να γίνουν πραγματικότητα τα σχέδια δράσης. Μετατρέπονται σε αναμεταδότες της σύγχρονης τεχνολογίας. 

ü Αξιολόγηση σε τακτική βάση του εκπαιδευτικού έργου και των πολιτικών που ακολουθούνται. Αξιολόγηση των στελεχών, διευθυντών σχολικών μονάδων, εκπαιδευτικών, υποδομών και επέμβαση όπου χρειάζεται. Έλεγχος και εποπτεία εσωτερική αλλά και εξωτερική με στόχο τη βελτίωση και την εποικοδομητική παρέμβαση. ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ από τους εκπαιδευτικούς της σύνδεσης της αξιολόγησης με την απόλυση. Δημιουργία ασφαλούς κλίματος, κλίματος εμπιστοσύνης. Αμοιβή ικανοποιητική και δημιουργία κατάλληλου εργασιακού συνθηκών. Η αλλαγή όταν γίνεται από τα άτομα σταδιακά και όχι σε όλα τα επίπεδα είναι πιο εύκολο να γίνει αποδεκτή. Κρίνεται χρήσιμη η σταδιακή αλλαγή στη στάση και στη νοοτροπία της κοινωνίας ως προς το έργο της ΤΕΕ, η αναγνώριση και κοινωνική καταξίωση της χειρωνακτικής εργασίας. 

Η νοοτροπία της ελληνικής κοινωνίας είναι από την ίδρυσή της όπως είδαμε, προσανατολισμένη στην κλασική παιδεία και στους αρχαίους έλληνες φιλοσόφους. Από την άλλη, η επιρροή από την ορθόδοξη εκκλησία η οποία αποκηρύσσει τον ανταγωνισμό, οδήγησε στην απομόνωση της τεχνικής-επαγγελματικής εκπαίδευσης και της αντιμετώπισής της από την ελληνική κοινωνία ως παραπαίδι της παιδείας. Η πολιτισμική κουλτούρα, η προσήλωση στην παράδοση, η έλλειψη πνεύματος αποδοχής νεωτεριστικών ιδεών επιμένουν να κρατούν την Ελλάδα εκτός τεχνολογικής, βιομηχανικής ανάπτυξης και με προσανατολισμό στον τριτογενή τομέα. 

Αποτέλεσμα: βαφτίζουν εκπαιδευτική μεταρρύθμιση οι εκάστοτε κυβερνήσεις τις αλλαγές που γίνονται, χωρίς προγραμματισμό, μελέτη, οργάνωση και στρατηγική και μοιάζουν να μην έχουν τι να κάνουν με το αποπαίδι της εκπαίδευσης, την τεχνική εκπαίδευση, η οποία βρίσκεται σταθερά στο περιθώριο. 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Αγγελίδης  Α, Μαυροειδής. Γ,2004, Εκπαιδευτικές καινοτομίες για το σχολείο του μέλλοντος, Αθήνα, τυπωθήτω ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΑΡΔΑΝΟΣ

• Ιακωβίδης  Γ.,1998, η τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση στην Ελλάδα, Αθήνα,Gutenberg

• Χυτήρης Λ.,2013,Οργανωσιακή συμπεριφορά, Αθήνα, ΦΑΙΔΙΜΟΣ

Διαδίκτυο

• http://dide.ilei.sch.gr/keplinet/articles/tee-history.php,τελευταία επίσκεψη 21/10/2016